جایگاه انگلیس در استاپ موشن جهان

در تاریخ استاپ موشن دنیا کشورهای زیادی هستند که تاثیر شگرفی بر پیشرفت این تکنیک در سراسر جهان گذاشته‌اند. کشورهایی از جمله چکسلواکی سابق، لهستان، انگلیس و آمریکا هر یک به نوبه خود سهمی در پیشرفت استاپ موشن داشته‌اند.
در این مقاله شبکه ایستانما قصد داریم با بازبینی موردی و مصداقی، به بررسی نقش و اهمیت کشور انگلستان در توسعه استاپ موشن و ارتقای استانداردهای آن در جهان بپردازیم؛ زیرا حجم آثار پیشرو و درخشان این کشور آنقدر زیاد است که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. پس با ما همراه باشید تا با هم مروری داشته باشیم بر فعالیت استودیوهای معروف و پیشگام و از آن مهم‌تر، افرادی که در این استودیوها آثار درخشانی خلق کرده‌اند. این آثار در افزایش محبوبیت استاپ موشن در جهان نقش بسیار مهمی داشته‌اند.

کار، کارِ انگلیسی هاست!

مطالعه خود را با اولین استاپ موشن تاریخ انگلستان یعنی اسباب بازی‌های دالی ( Dolly’s Toys) آغاز می‌کنیم. این فیلم که در سال ۱۹۰۱ ساخته شد، ترکیبی از لایو اکشن و استاپ موشن است و گروهی کودک را نشان می‌دهد که سربازهای اسباب بازی‌شان زنده می‌شوند و به رقص در می‌آیند. این فیلم تقریبا جزو اولین استاپ موشن‌های ساخته شده در انگلستان است که تا سال‌ها الگوی ساخت استاپ موشن برای سایر کارگردانان بوده است.

اولین استاپ موشن‌های انگلستان با شوهای تلویزیونی مخصوص کودکان آغاز شدند. در سال ۱۹۵۰، شبکه بی‌بی‌سی (BBC) برنامه‌ای را پایه‌ریزی کرد که “با مامان تماشا کن” (Watch with Mother) نام داشت. انیمیشن‌هایی که در این سری برنامه پخش شدند جزو قدیمی‌ترین انیمیشن‌های معروف انگلیسی بودند. گرچه در ساخت این انیمیشن‌ها از تکنیک‌های مختلفی استفاده شده بود ولی تکنیک استاپ موشن سهم بیشتری در این مجموعه داشت.

یکی از شاخص‌ترین انیمیشن‌هایی که در این دوران (Watch with Mother) پخش شد، کمبریک گرین (Camberwick Green, 1966) است. این استاپ موشن توسط گوردون مورای (Gordon Murray) ساخته شده است و زندگی روزمره کاراکترهای مختلفی را به نمایش می‌گذارد که یکی از مهم‌ترین آنها ویندی میلر (Windy Miller) مالک یک آسیاب بادی بزرگ است. فیلم‌هایی مانند این، توجه جهانی را نسبت به استاپ موشن برانگیختند؛ زیرا این استاپ موشن بسیار زنده و چشم‌نواز ساخته شده است.

وقایع این فیلم در روستایی از توابع ساسکس می‌گذرد (همان منطقه‌ای که پرنس هری و مگان مارکل در ابتدای ازدواج شان پرنس و پرنسس آن شمرده می‌شدند). کمبریک گرین بسیار تکنیکی و درخشان ساخته شده است، طوری که همه تماشاچیان می‌توانند صرف نظر از سن و سال از تماشای آن لذت ببرند. داستان با یک جعبه موسیقی شروع می‌شود و کاراکتر اصلی از درون آن بیرون می‌آید و به دل داستان می‌رود.

پس از این استارت‌های اولیه در زمینه فیلم کودکان، ناگهان جنبش عظیمی در استاپ موشن انگلستان ایجاد شد. استودیوهای کوچکی در سراسر بریتانیا شروع به ساخت فیلم‌های تلویزیونی برای کودکان کردند. در میان این استودیوها، می‌توان به استودیوی اسمال فیلم (Smallfilms) اشاره کرد که اولیور پست‌گیت (Oliver Postgate) موسس آن بود. او به تنهایی وظیفه نویسندگی، انیماتوری و گویندگی را با هم عهده‌دار بود. در کنار او فردی به نام پیتر فیرمن (Peter Firmin) در این استودیو کار می‌کرد که کار ساخت پاپت‌ها و مدل‌ها و همچنین تصویرسازی را بر عهده داشت. این استودیو در اوایل دهه ۱۹۷۰ آغاز به کار کرد و همچنان به کار تولید استاپ موشن مشغول است.

از دیگر ساخته‌های این استودیو فیلم‌های Bagpuss، The Clangers، Noggin the Nog و Ivor the Engine است. بیشتر این فیلم‌ها هم اکنون جزو آثار کلاسیک و به نوعی تاریخ استاپ موشن بریتانیا به شمار می‌روند. گواه این سخن آن است که فیلم The Clangers پس از ۵۲ سال دوباره توسط این استودیو بازسازی شده است.

در اواخر دهه ۱۹۷۰ تا اوایل دهه ۱۹۸۰ استودیوهای کوچک دیگری در بریتانیا تاسیس شدند و شروع به ساخت ویدئوهای خود برای کانال‌های تلویزیونی مختلف کردند.  حتما معروف‌ترین محصول استودیوی وودلند انیمیشن (Woodland Animations) یعنی استاپ موشن پت پستچی (Postman Pat) را دیده‌اید. یکی دیگر از این استودیوهای بی ادعا و کوچک، Bumper Films است که استاپ موشن زیبای سم آتش‌نشان (Fireman Sam) را در کارنامه خود دارد.

عرصه استاپ موشن انگلستان با حضور  این استودیوهای کوچک، زنده و پویا و پر از استعدادهای فوق العاده و بی‌نظیر است. در این استودیوها افرادی با تخصص‌های انیماتوری، تصویرسازی، ساخت عروسک و دکور صحنه، تدوین و چندین تخصص دیگر کار می‌کنند و استودیوها در رقابت با یگدیگر فیلم‌های تکنیکی و بی‌نظیری می‌سازند.

اما اگر بخواهیم سخن را از استودیوهای کوچک به سمت تاثیرگذارترین استودیوهای صنعت استاپ موشن سطح بریتانیا بکشانیم باید از سه استودیوی بزرگ و معروف نام ببریم. این سه استودیو با همین تکنیک استاپ موشن درخشیده و به شهرت جهانی رسیده‌اند.

۱. استودیوی انیمیشن آردمن (Aardman Animations)

استودیوی آردمن در سال ۱۹۷۷ یعنی ۴۶ سال پیش تاسیس شد و کار خود را با فیلمی به نام Take Hart برای یک نمایشگاه هنری آغاز کرد. اوج شهرت این استودیو به خاطر ساخت انیمیشن کوتاهی با نام آسایش مخلوقات (Creature Comforts) بود که در سال ۱۹۹۱ برنده جایزه اسکار شد. این موفقیت با خلق دو کاراکتر محبوب و مشهور والاس و گرومیت (Wallace and Gromit) ادامه پیدا کرد و با ساخت فیلم بلند فرار مرغی (Chicken Run) به اوج خود رسید. پیش از این در شبکه ایستانما مقالات متعددی در معرفی استودیوی انیمیشن آردمن منتشر شده است.

۲. استودیوی کاسگرو هال فیلمز (Cosgrove Hall Films)

استودیوی دیگری که رقیب آردمن است و دوشادوش این استودیو به پیش می‌رود، استودیوی Cosgrove Hall Films است. این استودیو نیز در اوایل دهه ۱۹۷۰ آغاز به کار کرد و مانند آردمن تمرکزش روی تولید فیلم‌های تلویزیونی برای کودکان است و هم اکنون شهرت جهانی دارد. هر چند ممکن است در ایران کمی ناشناخته باشد.

استودیوی کاسگرو هال توسط دو دوست به نام‌های برایان کارسگرو (Brian Cosgrove) و مارک هال (Mark Hall) تاسیس شد. این دو نفر تجربه‌های اولیه‌ای در استودیوی قبلی خود استاپ فریم پروداکشن (Stop-Frame Productions) داشتند و با همان تجارب استودیوی شخصی خود را راه اندازی و آغاز به کار کردند.

اولین سری محصولات این استودیو، چارلتون و ویلی ( Chorlton and the Wheelies) نام داشت که موجب محبوبیت آن‌ها شد. البته این استودیو تنها با تکنیک استاپ موشن کار نمی‌کند و سایر شاخه‌های انیمیشن را نیز در بر می‌گیرد. ولی رویکرد اصلی این استودیو همان استاپ موشن است. استودیوی کاسگرو هال با ساخت فیلم “باد در شاخه‌های بید مجنون” (The Wind in the Willows) در سال ۱۹۸۳ توانست در تکنیک استاپ موشن خوش بدرخشد. به دنبال همین محبوبیت بود که این استودیو در اوایل سالهای ۲۰۰۰ مجموعه‌های دیگری با تکنیک استاپ موشن ساخت و روانه رسانه‌ها کرد. بسیاری از این فیلم‌های کودکانه، ادامه و بازسازی فیلم‌های موفقی چون اندی پندی (Andy Pandy) و پت پستچی (Postman Pat) هستند.

در حال حاضر  استودیوی کاسگروهال بزرگترین و موفق‌ترین استودیوی اروپا محسوب می‌شود.

۳. استودیوی مک کینون و ساندرز (Mackinnon & Saunders)

در اواخر سال‌های ۱۹۸۰ دو نفر از کارکنان استودیوی کاسگروهال به نام‌های یان مک کینون (Ian Mackinnon) و پیتر ساندرز (Peter Saunders) با پیدا کردن روش جدیدی در ساخت پاپت‌های استاپ موشن، انقلابی در این زمینه ایجاد کردند. آن‌ها این روش جدید را در ساخت عروسک‌های جدید این استودیو به کار گرفتند که معروف‌ترین آن ها فیلم باد در شاخه‌های بید مجنون بود.

پس از این موفقیت در اوایل دهه ۱۹۹۰ این دو نفر تصمیم گرفتند استودیوی شخصی خود را راه اندازی کنند و بنابراین استودیوی مک کینون و ساندرز را تاسیس کردند. موفقیت آنها از زمانی آغاز شد که مک کینون در سال ۱۹۹۱ فیلم مرد شنی را ساخت. این فیلم محبوبیت بسیار زیادی در محافل سینمایی و دنیای فیلم و انیمیشن دریافت کرد.

اما همانطور که در سایر مقالات اشاره کرده‌ایم، بزرگترین موفقیت این استودیو آن است که کارگردان افسانه‌ای یعنی تیم برتون (Tim Burton) کار ساخت عروسک‌های فیلم عروس مرده (Corpse Bride) و آقای فاکس شگفت انگیز (Fantastic Mr. Fox) را به این استودیو سپرد. او همچنین برای ساخت عروسک‌های فیلم حمله مریخی‌ها (Mars Attacks) با این استودیو همکاری خواهد کرد. تیم برتون از توانایی‌های فوق العاده این استودیو در جایگذاری چرخ دنده‌های ساعت در گوش و گردن پاپت‌ها استفاده خواهد کرد تا کاراکترهای مریخی‌ها را بسازد. این همکاری‌ها جایگاه استودیوی مک کینون و ساندرز را به عنوان برترین استودیوی ساخت عروسک‌های استاپ موشن در جهان تثبیت کرده است.