آشنایی با دنیای روانشناسی رنگ‌ها (Color psychology)

رنگ یک ابزار ارتباطی قدرتمند است و می‌تواند حامل مفهوم باشد. رنگ‌ها نقش مهمی در انتقال اطلاعات، ایجاد حالات خاص و حتی تاثیرگذاری بر تصمیمات افراد دارند. نوع انتخاب رنگ افراد همچنین بر روی کالایی که خریداری می‌کنند، لباس‌هایی که می‌پوشند و شکلی که خانه خود را تزئین می‌کنند، تأثیر می‌گذارد. برخی از رنگ‌ها افزایش فشار خون، افزایش متابولیسم و ​​خستگی چشم را به دنبال دارند. پس سوال اولیه ما این است که رنگ‌ها دقیقا چگونه کار می‌کنند؟ و چگونه بر خلق و خو و رفتار ما تأثیر می‌گذارند؟ ما در این مقاله به اعماق دنیای روانشناسی رنگ‌ها سفر می‌کنیم و شما را با نقش آن در جوانب مختلف زندگی آشنا می‌کنیم.

روانشناسی رنگ چیست؟

همانطور که در کتاب‌های درسی مدرسه خوانده‌ایم، دانشمند برجسته‌ی انگلیسی آیزاک نیوتن (Isaac Newton) در سال ۱۶۶۶، به کشف جدیدی رسید که وقتی نور سفید خالص از یک منشور عبور می‌کند، از سمت دیگر به شکل طیفی از رنگ‌های مرئی و پیوسته تجزیه می‌شود. نیوتن همچنین دریافت که هر رنگ از یک طول موج خاص تشکیل شده است و نمی‌توان آن را باز هم به رنگ‌های دیگر تجزیه کرد.

با انجام آزمایش‌های بیشتر، نتایج هیجان انگیزتری به دست آمد. این بررسی‌ها نشان داد که نور می‌تواند برای تشکیل رنگ‌های دیگر ترکیب شود. به عنوان مثال، نور قرمز با نور زرد رنگ نارنجی را ایجاد می‌کند. برخی از رنگ‌ها مانند سبز و سرخابی، در صورت مخلوط شدن، یکدیگر را خنثی می‌کنند و تبدیل به نور سفید می‌شوند. اگر تا به حال نقاشی کرده اید، حتما متوجه شده اید که چگونه با ترکیب رنگ‌هایی خاص می‌توان رنگ‌های دلخواه را به دست آورد.

بر اساس گفته‌های دو محقق، اندرو الیوت (Andrew Elliot) و مارکوس مایر (Markus Maier)، با توجه به تنوع و کاربرد زیاد رنگ‌ها، می‌توان انتظار داشت که روان‌شناسی رنگ‌ها (Color psychology) یک حوزه‌ی توسعه‌یافته باشد. جالب است که تا به امروز، مطالعات و بررسی‌های تئوری اندکی درباره‌ی تأثیر رنگ‌ها بر عملکرد روانی انجام شده است و بخش بزرگی از یافته‌ها و کارها در حوزه‌ی عملی صورت گرفته اند.

حتما تا اینجای مقاله به اهمیت مفهوم روانشناسی رنگ در بازاریابی، هنر و طراحی فکر کرده اید و حق با شماست. با وجود کمبود کلی تحقیق در این زمینه، روانشناسی رنگ‌ها به موضوعی داغ در این حوزه‌های هنری تبدیل شده است. شواهد مفید بسیاری در این زمینه‌ی نوظهور به دست آمده است؛ اما محققان و کارشناسان چند کشف و مشاهدات مهم در مورد روانشناسی رنگ و تأثیر آن بر خلق و خوی، احساسات و رفتارها انجام داده اند که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

احساسات شما در مورد رنگ اغلب عمیقاً شخصی است و ریشه در تجربه یا فرهنگ خودتان دارد. به عنوان مثال، در حالی که رنگ سفید در بسیاری از کشورهای غربی برای نشان دادن پاکی و‌بی‌گناهی استفاده می‌شود، در بسیاری از کشورهای شرقی به عنوان نماد عزاداری دیده می‌شود.

رنگ‌ها چه تاثیری بر ما می‌گذارند؟

چرا رنگ‌ها چنین نیروی قدرتمندی در زندگی ما دارند؟ چه اثراتی می‌توانند بر بدن و ذهن ما داشته باشد؟ در حالی که درک رنگ‌ها تا حدودی ذهنی و شخصی است، برخی از جلوه‌های رنگی، معنای جهانی دارند.

رنگ‌هایی که در ناحیه قرمز طیف رنگی قرار دارند به رنگ‌های گرم (Warm colors) معروف هستند و شامل قرمز، نارنجی و زرد می‌شوند. این رنگ‌های گرم احساساتی از حس گرما و راحتی گرفته تا احساس خشم و دشمنی را برمی‌انگیزد. رنگ‌های سمت طیف آبی به رنگ‌های سرد (Cool colors) معروف هستند و شامل آبی، بنفش و سبز می‌شوند. این رنگ‌ها اغلب آرامش بخش توصیف می‌شوند، اما در مواردی می‌توانند احساسات غمگین بودن یا‌ بی تفاوتی را نیز انتقال دهند.

آیا روانشناسی رنگ‌ها در درمان بیماری‌ نقش دارد؟

چندین فرهنگ باستانی، از جمله مصری‌ها و چینی‌ها، از کروموتراپی (Chromotherapy) یا استفاده درمانی از رنگ‌ها در طبابت بهره می‌بردند. کروموتراپی امروزه هنوز به عنوان یک درمان جامع یا جایگزین استفاده می‌شود. در این درمان، از هر رنگ خاص برای بهبود و تقویت یک جنبه از سلامت انسان استفاده می‌شود. برای مثال:

_ قرمز برای تحریک بدن و ذهن و افزایش گردش خون استفاده می‌شود.

_ رنگ زرد باعث تحریک اعصاب و پاکسازی بدن می‌شود.

_ نارنجی برای بهبود ریه‌ها و افزایش سطح انرژی استفاده می‌شود.

_ اعتقاد بر این است که آبی باعث تسکین بیماری‌ها و درمان درد می‌شود.

_ تصور می‌شود که سایه‌های نیلی مشکلات پوستی را کاهش می‌دهد.

روانشناسی رنگ‌ها در تحقیقات امروزه چه جایگاهی دارد؟

اکثر روانشناسان رنگ درمانی را با شک و تردید می‌بینند و به این نکته اشاره می‌کنند که تأثیرات مورد انتظار از رنگ‌ها اغلب به شدت اغراق آمیز است. رنگ‌ها نیز در فرهنگ‌های مختلف معانی مختلفی دارند. تحقیقات در بسیاری از موارد نشان داده است که اثرات تغییر خلق و خوی رنگ ممکن است موقتی باشد. اتاق آبی ممکن است در ابتدا باعث ایجاد احساس آرامش شود، اما این اثر پس از مدت کوتاهی از بین می‌رود.

با این حال، تحقیقات موجود نشان داده است که رنگ می‌تواند به روش‌های شگفت‌انگیزی بر افراد تأثیر بگذارد:

_ چراغ‌های خیابانی به رنگ آبی می‌تواند منجر به کاهش جرم و جنایت شود.

_ رنگ قرمز باعث می‌شود تا افراد با سرعت و نیروی بیشتری واکنش نشان دهند و به گفته محققان ممکن است در طول فعالیت‌های ورزشی مفید باشد.

_یونیفرم‌های سیاه بیشتر در معرض جریمه شدن هستند. علاوه بر این، طبق مطالعه‌ای که بر تاریخچه تیم‌های ورزشی و پوشش آن‌ها پرداخته بود، دانش‌آموزان به احتمال زیاد، ویژگی‌های منفی را به بازیکنی که لباس مشکی پوشیده نسبت می‌دهند.

_در یک مطالعه، پلاسیبو (Placebo pills) یا قرص‌های دارونما که روکش‌هایی با رنگ گرم دارند موثرتر از قرص‌های دارونما با رنگ سرد گزارش شده اند.

آیا رنگ‌ها بر عملکرد ما تاثیر می‌گذارند؟

مطالعات جدید نشان داده اند که رنگ‌های خاص می‌توانند بر عملکرد ما تأثیر بگذارند. برای نمونه هیچ کس دوست ندارد برگه‌ی تستی بارم بندی شده‌ای را ببیند که با جوهر قرمز پوشانده شده است؛ اما یک مطالعه نشان داده که دیدن رنگ قرمز قبل از امتحان در واقع به عملکرد فرد در آزمون آسیب می‌زند.

در حالی که رنگ قرمز اغلب به عنوان تهدید کننده، تحریک کننده یا هیجان انگیز توصیف می‌شود، بسیاری از مطالعات قبلی در مورد تأثیر رنگ قرمز تا حد زیادی‌ بی‌نتیجه بوده اند. با این حال، این مطالعه نشان داد که قرار گرفتن دانش آموزان در معرض رنگ قرمز قبل از امتحان، تأثیر منفی بر عملکرد آزمون دارد.

بگذارید این موضوع را با یک مثال برایتان روشن کنیم: در اولین آزمایش از شش آزمایشی که در این مطالعه توضیح داده شد، به ۷۱ دانشجوی کالج ایالات متحده قبل از شروع یک آزمون پنج دقیقه‌ای، یک شماره شرکت‌کننده به رنگ قرمز، سبز یا سیاه ارائه شد. نتایج نشان داد که دانش آموزانی که قبل از شرکت در آزمون شماره قرمز دریافت کرده بودند، بیش از ۲۰ درصد کمتر از دانش آموزانی که رنگ‌های سبز و سیاه داشتند، امتیاز کسب کردند.

آیا رنگ کالای انتخابی، گویای شخصیت خریداران است؟

روان‌شناسی رنگ‌ها نشان می‌دهد که رنگ‌ها و سایه‌های (Shades) مختلف می‌توانند طیف گسترده‌ای از اثرات را از تقویت خلق و خو گرفته تا ایجاد اضطراب داشته باشند. اما آیا رنگ محصولاتی که خریداری می‌کنید می‌تواند چیزی در مورد شخصیت شما بگوید؟ برای مثال، آیا رنگ ماشینی که می‌خرید می‌تواند به نوعی با برخی از ویژگی‌های شخصیتی شما مرتبط باشد؟ آیا ترکیب رنگی که به طور معمول برای لباس‌های خود می‌پسندید، ارتباطی با نوع شخصیت شما دارد؟

بله این موضوع حقیقت دارد! انتخاب رنگ شما، از لباس‌هایی که می‌پوشید تا ماشینی که رانندگی می‌کنید، گاهی اوقات می‌تواند رازهایی در مورد اینکه ما می‌خواهیم دیگران ما را چگونه بشناسند، بیان کند. عوامل دیگری مانند سن و جنسیت نیز می‌توانند بر انتخاب رنگ ما تأثیر بگذارند.

سفید: همانطور که حدس زده اید، رنگ سفید می‌تواند احساس تازگی و تمیزی داشته باشد. این رنگ اغلب برای برانگیختن حس جوانی و مدرنیته استفاده می‌شود.

_ مشکی: افراد اغلب مشکی را به عنوان رنگی «قدرتمند» توصیف می‌کنند. دلیل آن ممکم است این باشد که مشکی محبوب‌ترین رنگ برای وسایل نقلیه لوکس است. مردم اغلب این رنگ را جذاب، قدرتمند، مرموز و حتی شوم توصیف می‌کنند.

_ نقره‌ای: این رنگ سومین رنگ محبوب برای وسایل نقلیه بوده که با حس نوآوری و مدرنیته در ارتباط است. محصولات با تکنولوژی بالا اغلب نقره‌ای هستند، بنابراین رنگ اغلب به چیزهایی که جدید، مدرن و پیشرفته هستند مرتبط می‌شود.

_ قرمز: خواب یک وسیله نقلیه قرمز را می‌بینید؟ قرمز رنگی پررنگ و جالب توجه است؛ بنابراین ترجیح دادن این نوع خودرو ممکن است به این معنی باشد که می‌خواهید تصویری از قدرت و اعتماد به نفس را به نمایش بگذارید.

_ آبی: مردم بیشتر اوقات آبی را به عنوان رنگ ثبات و ایمنی توصیف می‌کنند. رانندگی با ماشین آبی یا SUV ممکن است نشان دهد که شما قابل اعتماد هستید.

_ زرد: به گفته کارشناسان، رانندگی با یک وسیله نقلیه زرد ممکن است به این معنی باشد که شما به طور کلی فردی شاد هستید و شاید کمی بیشتر از یک فرد معمولی مایل به ریسک کردن هستید.

_ خاکستری: کارشناسان بر این باورند که افرادی که ماشین‌های خاکستری می‌رانند، نمی‌خواهند متمایز شوند و ترجیح می‌دهند تا در معرض توجه نباشند.

البته فراموش نشود که انتخاب رنگی ما اغلب تحت تأثیر عواملی مانند قیمت، سلیقه و سایر معیارها و نگرانی‌هاست. همچنین انتخاب رنگ نیز می‌تواند در زمان تغییر کند. مثلا فردی ممکن است در جوانی رنگ‌های روشن‌تر و جلب توجه‌تر را ترجیح دهد، اما با بزرگ‌تر شدن به سمت رنگ‌های سنتی‌تر جذب ‌شود. از سوی دیگر، شخصیت خریدار نیز می‌تواند نقش مهمی در انتخاب رنگ داشته باشد. مکان و شرایط زندگی نیز در تصمیمات ما هنگام خرید‌بیتاثیر نیستند. برای مثال، افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند معمولاً وسایل نقلیه رنگ روشن را به وسایل نقلیه تیره ترجیح می‌دهند.

کلام پایانی

علاقه به موضوع روانشناسی رنگ در حال افزایش است، اما تعدادی از سوالات ‌بی‌پاسخ باقی مانده است. روند تاثیر رنگ‌ها چگونه انجام می‌شود؟ این تاثیرات بر رفتار دنیای واقعی ما چقدر است؟

آیا می‌توان از رنگ برای افزایش بهره وری کارگران یا ایمنی محل کار استفاده کرد؟ چه رنگ‌هایی بر رفتار مصرف کننده تاثیر می‌گذارند؟ آیا تیپ‌های شخصیتی خاص، رنگ‌های خاصی را ترجیح می‌دهند؟ همانطور که محققان به بررسی چنین سوالاتی ادامه می‌دهند، ممکن است به زودی درباره تأثیر رنگ بر روانشناسی انسان اطلاعات بیشتری کسب کنیم.

برای آشنایی با تاثیر بی‌نظیر رنگ‌ها در انیمیشن، مقاله‌ی ایستانما را از دست ندهید!