انیمیشن گنجشک و پنبه دانه اثر مرتضی احدی زیر ذره بین – تولید سال ۸۵
انیمیشن گنجشک و پنبه دانه نام استاپ موشنی دوازده دقیقه‌ای به کارگردانی مرتضی احدی از مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. این کارگردان کارهای انگشت شماری انجام داده که هرچند به لحاظ کیفیت در سطح بسیار بالایی قرار دارند، ولی آن‌چنان که باید و شاید کمکی به شناخته شدن نام کارگردان این آثار در کشور خودمان نکرده‌اند. در عوض آثار او در جشنواره‌های خارجی بسیار مورد توجه قرار گرفته‌اند.
مرتضی احدی از سال ۱۳۷۴ همکاری خود را با کانون پرورش فکری آغاز کرد. او که از مدرسین کانون بود، با همکاری همسرش فرخنده ترابی توانست آثار با ارزشی را تولید کند که از آن جمله می‌توان به “شنگول و منگول”، “سفر بيداري”، “گنجشك و پنبه دانه” و “كدو قلقله زن” اشاره کرد.
سفری با دغدغه‌های یک گنجشک نیم‌دایره
در انیمیشن “گنجشک و پنبه دانه” گنجشک تپل بانمکی غوزه پنبه‌ای پیدا می‌کند و تصمیم می‌گیرد با آن برای خود لانه درست کند. اما باد لانه‌اش را خراب می‌کند. او برای بازسازی لانه، غوزه پنبه را پیش کسانی می‌برد که کارش را راه بیندازند. این افراد حلاج، ریسنده، رنگرز و بافنده‌ی چادر شب هستند. آنها هر کدام روی غوزه پنبه کاری انجام می‌دهند و در ازای کاری که کرده‌اند از گنجشک دستمزد می‌خواهند. گنجشک داستان ما هم در حد توان خود دستمزد آن ها را می‌پردازد. مثلا آتش پیرزنی که نخ می‌ریسد را باد می‌زند تا شعله‌ور شود، یا مرد رنگرز را آنقدر می‌بوسد که صورتش خیس می‌شود!
در این میان شکارچی‌ای هم هست که در نقش بدمن فیلم، به داستان شور و هیجان می‌بخشد. او به دنبال شکار گنجشک قصه ماست. هر بار که مرد شکارچی، موفق به شکار گنجشک نمی‌شود، از شدت عصبانیت حرکات خنده داری از او سر می‌زند. اوضاع و احوال شکارچی، بیننده را به یاد حرکات انفجاری راسپوتین (Rasputin) در انیمیشن آناستازیا- شرکت فاکس قرن بیستم (Anastasia- 20th Century Studios) می اندازد. صحنه‌ای که شکارچی از شدت عصبانیت موهای خود را می‌کند طنز جالبی در خود دارد.
ماهیت فیلمنامه‌ی این داستان بر اساس اشعار محلی قدیمی ساخته شده است. اشعاری مانند “دویدم و دویدم/ سر کوهی رسیدم” و از این دست اشعار فولکلوریک که سراینده‌ی آن مشخص نیست و در ادبیات غیر رسمی، بین مردم رواج دارد. به نظر می‌رسد سبک این اشعار نشات گرفته از داستان هفت خوان رستم باشد. زیرا معمولا در این اشعار، مانند داستان هفت خوان رستم، قهرمان داستان به سفری می‌رود، در هر مرحله با آزمون‌هایی مواجه می‌شود و در هر گام، چیزی پیدا کرده و آن را توشه‌ی راه خود می‌سازد، چیزی که حتی فکرش را هم نمی‌کند ممکن است در گام بعدی به دردش بخورد.
کاراکتر اصلی داستان در هر توقف‌گاه، فردی را ملاقات می‌کند که در گذر از آن مرحله به او کمک می‌کند، و سرانجام قهرمان به چیزی که می‌خواست دست پیدا می‌کند و داستان به خوبی و خوشی تمام می‌شود.
این داستان‌ها و اشعار، پیش زمینه‌ی ساخت بازی‌های رایانه‌ای هم هستند. بازی ماریوی قارچ‌خور (Super Mario Bros) ، لوله کش محبوب سیبیلوی ایتالیایی، جزو اولین بازی‌های رایانه‌ای از این نوع است که با پشت سر گذاشتن موانع در هر مرحله و جمع آوری امتیاز و سکه و رفتن به مرحله بعد همراه هستند.
نام انیمیشن از کتابی به همین نام وام گرفته شده است. در سال ۷۷ کتابی به نام “گنجشک و پنبه دانه” از اسدالله شعبانی منتشر شد. در تیتراژ پایانی این انیمیشن نیز از اسدلله شعبانی تشکر شده است که نشان می‌دهد نویسنده‌ی فیلمنامه‌ی انیمیشن گنجشک و پنبه دانه، نگاهی به این کتاب داشته است.
مشاهده انیمیشن استاپ موشن گنجشک و پنبه دانه اثر مرتضی احدی
انیمیشن “گنجشک و پنبه دانه” با استفاده از تکنیک کات اوت موشن ساخته شده است. در این تکنیک، بدن پاپت‌ها از ماده‌ای ساخته می‌شود که بتوان آن را قیچی کرد و شکل بیرونی کاراکتر را از آن درآورد. بیشتر انیماتورها از کاغذهای نقاشی شده و مقوای رنگی و پارچه و نمد استفاده می‌کنند. اما مرتضی احدی کارگردان خلاق و با ذوق این انیمیشن، تمامی پرسوناژها را با گونی، کنف، جاجیم، کرباس و مهره‌های رنگی و استفاده از تکنیک کولاژ ساخته است.
کولاژ یا تکه چسبانی، هنری است که در آن از مواد مختلف و متنوعی استفاده می‌شود. در کولاژ، شکل‌ها با استفاده از چسباندن تکه های پارچه و گونی و دیگر منسوجات ساخته می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی این هنر، ایجاد تضاد است. در کولاژ، با قرار دادن بافت‌های ریز و درشت در کنار هم ، تضاد در بافت ایجاد می‌شود. برای مشخص کردن مرز بین شکل‌ها، از نوارهای گیس بافت شده‌ی ریز و درشت مختلفی استفاده می‌شود.
گاهی از شاخه‌های درخت و مهره‌ها و حلقه‌های چوبی در آن استفاده می‌شود. و همچنین، رنگ‌های مختلف و گاهی متباین در کنار هم قرار می‌گیرند و یک تابلوی شلوغ خلق می‌شود. این هنر معمولا کاربردی به جز آویز دیوار کوب ندارد. ولی کارگردان هنرمند انیمیشن “گنجشک و پنبه دانه” با استفاده از این مواد، بین بین فرم و محتوا هماهنگی ایجاد کرده است. زیرا بنیاد این انیمیشن آموزشی است و پس‌زمینه‌ی اصلی فیلمنامه هم درباره پنبه و نخ و بافت است و داستان گنجشک و شکارچی فرع ماجرا است.
رعایت اصول گرافیک در تولید جزییات لباس‌ها، شاهکاری در دنیای گرافیک پدید آورده است. مثلا لباس شکارچی دو لایه و شامل یک بلوز و یک کت است. پیراهن زیرین او دکمه‌های چوبی دارد و روی زمینه کنفی آن با نخ رنگ مخالف راه راه دوخته شده است. لبه‌ی کت شکارچی، با رنگ متضاد حاشیه دوزی شده است و چین و چروک‌های لباس او با نخ های کنفی اوت لاین گذاری شده است.
در طراحی گرافیکی کاراکترهای انیمیشن گنجشک و پنبه دانه، نهایت دقت و توجه به کار رفته است.
لباس پیرزنی که نخ می‌ریسد، پر از دوخت‌های تزیینی سجاده‌ای است. او گردنبندی مهره‌ای به گردن دارد که یادآور تسبیح است و همه‌مان بر گردن مادربزرگ هایمان دیده‌ایم. تضاد رنگ آبی فیروزه‌ای گردنبند پیرزن با سرخی لباس او نشان دهنده‌ی آگاهی سازندگان این مجموعه از هنر و تسلط آنها بر قاب بندی‌های زیبای هر سکانس دارد. همچنین در موهای مجعد و روسری پر نقش و نگار پیرزن، لباس دختر ترکمن، پیشبند مرد رنگرز، کمان حلاجی، دستگاه چادرشب بافی و سایر جزییات قاب‌های تصاویر، نهایت احترام به چشم بیننده گذاشته شده است.
لباس‌های کاراکترها در استاپ موشن “کنجشک و پنبه دانه” مشخصه‌های روستایی و عشایری را دارند و جنس آنها هم از جاجیم و کنف و گونی و نخ‌های پشمی است. درخت‌های این انیمیشن همه از نخ‌های کنفی هستند که به شکل گیس بافت، بافته شده‌اند. برای نشان دادن علف‌های صحرایی، نخ‌های گونی با شانه نازک و لطیف شده‌اند. در بدنه‌ی گلدان ها و تنه درختان و بدن پرنده، در زمینه‌ای از جنس جاجیم، نقش‌های پیچ در پیچ و گل‌های ختایی زیبایی با نخ گونی درست شده است. دامن دختر ترکمنی که جان گنجشک را نجات می‌دهد از پارچه‌های رنگارنگ و گوناگونی تشکیل شده است. بک‌گراند این انیمیشن نیز، از محیط زندگی عشایر و ترکمن‌ها تاثیر پذیرفته است.
در بازه زمانی خاصی از دوران فیلم سازی، هنرمندان به نشان دادن فضاهای روستایی و عشایری علاقمند شده بودند و در همین دوره بود که فیلم‌هایی مانند گبه، اشک سرما، ردپایی بر شن و … ساخته شد. این موضوع به دنیای انیمیشن و حتی به آثار گرافیکی آن دوره نیز راه پیدا کرد. در انیمیشن “گنجشک و پنبه دانه” هم المان‌هایی چون چادرهای ترکمنی و سیاه چادر عشایری و موادی طبیعی از جنس جاجیم و گونی و چوب و مهره‌های سفالی را شاهد هستیم.
چرا بجنگیم وقتی می‌توانیم با هم گفتگو کنیم؟
شخصیت گنجشک قهرمان داستان یادآور جک گنجشکه (جک اسپارو) است که می‌تواند در هر دعوایی بدون شلیک حتی یک گلوله پیروز شود.
شعار جک اسپارو این است: Why fight when you can negotiate
این انیمیشن فرصت کوتاهی برای نشان دادن شخصیت‌ها دارد و در این فرصت اندک نمی‌تواند کاراکترها را شخصیت پردازی کند. با این حال از پس شخصیت پردازی قهرمان اصلی یعنی گنجشک کوچولو به خوبی برآمده است و بیننده را با ویژگی‌های شخصیتی او آشنا می‌کند.
گنجشک داستان ما نیروی بدنی زیادی ندارد و دائم در معرض خطر است. یا خطرات انسانی و یا خطرات طبیعت. بنابراین برای حفظ و حراست از خود مجبور است با همه کنار بیاید و برای جبران قدرت بدنی ضعیف خود، از نیروی ذهن استفاده کند. او راه‌های متفاوتی را برای ادامه زندگی خود بر می‌گزیند. مثلا در برابر طبیعت که لانه‌اش را خراب می‌کند یا زندگی اش را بهم می‌ریزد، فقط تسلیم می‌شود. ولی در برابر خطر شکارچی با زیرکی طنزآمیزی گلیم خود را از آب بیرون می‌کشد.
وقتی استادکارهای چادرشب بافی از او دستمزد می‌خواهند، از تمام امکانات خود استفاده می‌کند و در حد توان خود دستمزد آنها را می‌پردازد. این قدرت تصمیم‌گیری سریع و شور و هیجان او برای زندگی بیننده را به یاد جک اسپارو و تمامی قهرمانان فیلم‌ها و انیمیشن ها می‌اندازد.
مرتضی احدی، هنرمندی بسیار ماهر و توانمند، اما گمنام و بدون حاشیه است و این نکته به ضرر اوست. او در دوران کاری خود، آثار بسیار با ارزشی ساخته است که در جشنواره های مختلف موفق به کسب جوایز ارزنده‌ای شده‌اند. اما با این حال هر هنرمند کارکشته و خبره‌ای باید در نظر داشته باشد که هنرش بدون تبلیغات و عرضه آن در رسانه های جدید دیده نخواهد شد و کسی او را نخواهد شناخت. کار یک هنرمند نباید مختص قشر خاصی از افراد باشد. در عصر حاضر هنرمندان باید بتوانند با استفاده از مدیاهای روز مانند اینستاگرام و سایت، هنر خود را به گوش همه برسانند تا در سایه نمانند.
جوایز و افتخارات
-
- دریافت جایزه پنجمین جشنواره بین المللی پویانمایی تهران در اسفند ۱۳۸۵
- راهیابی به جشنواره بین المللی فیلم نوجوانان شوکاموشن انگلیس در سال ۸۷
- راهیابی به فستیوال سینه‌ژون-لایین فرانسه (CINE-JEUNE, Laisne)به همراه دو فیلم کلاغی که می‌خواست قوی‌ترین باشد (محمد علی سلیمانزاده) و روزی کلاغی (عبد‌ا… علیمراد) از تولیدات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۸۷
عوامل سازنده انیمیشن استاپ موشن
-
- فیلم نامه: علی دادرس- مرتضی احدی
- مجری طرح : محمد رضا کریمی صارمی
- مدیر تولید: محمد طلوع
- دستیار کارگردان: مهدی دوایی
- تدوین: سعید پوراسماعیلی
- موسیقی: پیروز ارجمند
- صداگذاری: محمود محقق
- انیماتور استاپ موشن و عکاسی: مرتضی احدی
- گرافیست، طراح شخصیت و فضاسازی: مهدی دوایی
- لابراتوار: فیلمساز
مطالب پیشنهادی:
قوانین ارسال دیدگاه در ایستانما
- چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه اشخاص مدیر، نویسندگان و سایر کاربران باشد و در چهارچوب قوانین جمهوری اسلامی ایران نگنجد، در شبکه ایستانما تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد. در صورت تمایل به درج تبلیغات از طریق گزینه ارتباط با ما اقدام نمایید.
- چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
- چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.
ممنون از مطالب و ویدئوهای بسیار خوبی که تو سایت میزارین
فقط ی پیشنهاد داشتم اگه بشه ی قسمت اختصاص بدین به استاپ موشن های ایرانی مثل همین اثر و مثلا کارهای استاد علیمراد
چون واقعا هیچ دیتابیسی تو هیچ جایی از آثار هنرمندان ایرانیمون تو اینترنت نیست و واقعا در حقشون بی انصافی میشه (برعکس کارهای خارجی که خب تو کلی از سایت ها پیدا میشن)
بازم ممنون از زحماتی که میکشین
با سلام. به زودی در این مورد هم پلتفرم جدیدی از ایستانمارونمایی میشه. ممنون که پیگیری می فرمایید