مصاحبه با آقای سید مجتبی موسوی، انیماتور و مدرس استاپ موشن

آقای موسوی:  من خودم خیلی چیزها رو به سختی بهش رسیدم. بعضی وقتها میشده یه عکسی رو از یه جایی پیدا می کردم روی این تصویر ساعتها می نشستم و فوکوس می کردم . روی مواد مختلف تمرکز می کردم که این ذره ای که الان اونجا هست یا اون سیمی که اونجا هست دقیقاً دلیلش چیه و به نوعی مهندسی معکوس کردم ولی خوب دوستان الان خیلی راحتتر می تونن به این برسن.

با کمک مدرسین عزیزی که تو این حوزه دارند تدریس می‌کنند، راحت تر می تونن آموزش ببینن. من خودم حقیقتش به خاطر مشغله های کاری و فکری که داشتم مدتی هست که شرمنده دوستان شدم و نمیدونم کی میتونم در خدمتشون باشم ولی اساتید خوبی هستن که میتونن ازشون استفاده بکنن. خود اینترنت یک معلم خیلی خوبیه.  حالا یک سری آیتم های رایگان تو یوتیوب پیدا میشه در همه علوم ولی نکات حرفه ای تر رو هم می تونند با جستجوی خیلی جدی تر مثل من قول معروف سیریش باشند بچسبن به یک عکسی و از اون مهندسی معکوس بکنند. واقعاً علمی هست که میشه بهش دست پیدا کرد.

شبکه ایستانما: من البته از سمت مخاطب این رو عرض می کنم خدمتتون، میدونم چقدر دغدغه دارید. با  تمام وجود و از صمیم قلب دنبال یاد دادن و آموزش هستید. دوستانی که به صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنن قطعاً شما رو می‌شناسن و من صحبت های بیهوده ای رو دارم بهشون می کنم. و البته ما این دغدغه‌ها رو در شبکه ایستانما داشتیم و داریم اینارو انتقالش میدیم. ما از شما خواهش می‌کنیم که در واقع باز هم با جدیت و سعی فراوون همواره آموزش رو داشته باشین چون افرادی مثل شما حقیقتاً تعدادشون به هر دلیلی کمه…

آقای موسوی: من نگاهم به آموزش مثل یک برکه آبی هست که اگر جاری نشه این آب خراب میشه یعنی این صرفاً به این دلیل نیست که من به یک درجه ای از علم برسم و افراد فقط از علم من استفاده بکنن. این حرف‌ها واقعاً در درجه اول به عنوان خدمت به خودم به این حوزه نگاه می کنم یعنی اگر یک موضوع را آموزش می دم باعث میشه که هنرجوی من یک سوال دقیقی رو بپرسه و مجبورم بکنه که باز هم برم و یک چیز جدیدی رو یاد بگیرم و باعث میشه که من هر لحظه خودم رو به روز بکنم.

شبکه ایستانما: اگه برگردین به عقب، جلوه های ویژه رو بی خیال میشین و بیاین سمت استاپ موشن؟ یعنی پشیمان نیستین؟
آقای موسوی: جلوه های ویژه خیلی به من کمک کرد چون هنوز هم که هنوزه دارم توی کارهام ازش استفاده می کنم. امروز هم با گسترش کامپیوتر و استفاده های از جلوه های ویژه ای که میشه در استاپ موشن ازش استفاده کرد، خیلی کاربردی تر شده و الان استفاده کروماکی و ذرات آب و آتیش رو میشه با این جلوه های ویژه به کار و اضافه کنیم. خب خدا رو شکر من از قبل یک مقداری بلد بودم و تو این حوزه مشکلی ندارم.

شبکه ایستانما: ارتباط افتر افکت با استاپ موشن چیه؟
آقای موسوی: پسرخاله محسوب میشه! (خنده) ارتباطشون خیلی نزدیک نیست ولی کاربرد های خوبی داره مثلاً حذف کردن های اتصالاتی که وصل میشه به عروسک که ما بهش میگیم ریگ رو میتونیم توی افترافکت خیلی راحت‌تر بهش بپردازیم.  به جای اینکه فریم به فریم عکس ها رو داخل فتوشاپ پاک کنیم یک لایه فیلم رو خیلی راحت میتونیم پاک کنیم. استفاده‌های حرفه ای تری هم میشه. البته من خودم زیاد با افترافکت کار نمی کنم ، بیشتر برای پاک کردن ریگ و گذاشتن پلک یکسری ریزه‌کاری‌ها برای صورت ازش استفاده میشه.

شبکه ایستانما: بسیار عالی… فکر می‌کنین که ما اصلا می تونیم استاپ‌موشن رو وارد دانشگاه بکنیم و به عنوان یک رشته مستقل تعریف کنیم. یا بهتره بگم میتونیم خیلی جدی و حرفه ای تر بهش بپردازیم؟
آقای موسوی: در پتانسل استاپ موشن که اصلا شکی درش نیست. این همه در واقع اشتیاقی که ایجاد می‌کنه در مخاطب ، این تعداد هنرجو و هنرمند و استادی که در کشور و در سایر دنیا داریم، این نشان از قدرت این تکنیک هشت. اینکه بخواهیم در دانشگاه به عنوان یک رشته مستقل داشته باشیم، یک بخش هایی از این رشته موازی با رشته انیمیشن هست، مثل قوانین انیمیشن .

اما یکسری از بخش های اون انحصاری استاپ موشن هست مثل ساخت دکور ، مثل ساخت عروسک. ساخت عروسک هم یک مقوله بسیار پیچیده و زمانبر یه که شما نیاز دارید تا دانش مواد و متریال رو داشته باشین. کار با ابزارهای مختلف رو بلد باشین. وقتی که به این مرحله رسیدیم تازه یک عروسک خوب داریم و میتونیم با یک عروسک خوب یاد بگیریم که چطور یک انیمیت خوب انجام بدین. یکی از وجه تمایزات استاپ موشن هم همینه که در سایر تکنیک ها هم نمیتونن با عروسک خیلی ارتباط نزدیک برقرار کنن. مثلاً اگر یک انیماتور دو بعدی داشته باشیم شاید نتونه انیماتور استاپ موشن خوب باشه. البته با چند ماه تمرین و تکرار شاید بتونه برسه.

شبکه ایستانما: چه فستیوال یا چه جشنواره هایی توی کشور داره برگزار میشه که ما بتوانیم کارهای خودمون رو بسنجیم و بین کارهایی که دیگران دارند انجام میدن ارزیابی بشیم؟
آقای موسوی: در کشورمان ما یک دوسالانه انیمیشن داریم که یک جشنواره واقعاً معتبری هست و از حیث جهانی هم این اعتبار تایید شده هست. خب هنرجوها به چشم یک آکادمی هنری هر دو سال به این جشنواره نگاه می‌کنند تا جایی که من اطلاع دارم آثار به صورت تخصصی در حوزه استاپ موشن طبقه‌بندی نمیشن اما ۸ تا جشنواره تخصصی برای استاپ موشن در دنیا داریم که این جشنواره ها فقط مخصوص استاپ‌موشن هستند مثل مونترال کانادا و یک چندتایی که در کشورهای اروپایی وجود دارن.

شبکه ایستانما: برای من انقدر سوالات زیاده و از اون طرف هم بیانات و گفتار شما شیواست ،واقعیت خیلی بهتون استراحت نمیدم و پشت سر هم و رگباری تک تک سوالات رو می پرسم. شما رو خسته می کنم ولی ما داریم لذت میبریم. 

به نظر شما تهیه کننده هایی که توی این حوزه دارن فعالیت می‌کنند، به استاپ موشن رغبت دارند و یا اینکه فکر می کنند که کار ریسکی هست و رغبت نمی‌کند که سمتش بیان؟
آقای موسوی: ببینین کلا مقوله انیمیشن در ایران یک کار ریسکی هست یعنی با این وضعیت اقتصادی که شما بهتره بری پراید بخری و در اون سود بیشتری می کنید ، اصلاً توی حوزه هنر سرمایه‌گذاری کردن یک کار اقتصادی نیست. معمولا تهیه کنندگانی که تو این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند دغدغه‌های فرهنگی باید داشته باشند و برای استاپ موشن تقریبا میشه گفت که جزو پر ریسک ترین رشته های انیمیشن در ایران حساب میشه . دلیلش هم اینه که ما به لحاظ صنعتی ورود پیدا نکردیم و بیشتر جنبه هنری اون رو بهش پرداختیم. میتونم بگم که صنعتی بستن یک پروژه و اینکه شما بتونی یک مواردی رو رعایت کنید یک مقوله متفاوتی به حساب میاد.

شبکه ایستانما: شما توی صحبت هاتون راجع به این فرمودید که این علاقتون هست و به صورت داستانی کار می‌کنید. اینکه چرا مثلاً پروژه های تجاری رو خیلی دنبالش نمیرین و فاصله می‌گیرین و بیشتر دنبال پروژه های سینمایی و هنری هستین، شاید برای مخاطبین ما جذاب باشه چرایی این قضیه…
آقای موسوی: ببینید این که در واقع علاقه شخصی میتونه باشه . راستش رو بخواین من یه کار مالی قبل از اینکه وارد انیمیشن بشم انجام میدادم  ولی همشون رو گذاشتم کنار چون پول برام توی زندگی ملاک اول نبوده و قطعاً پول خیلی مهمه و همه ماها با پول و چیزهایی که میخریم زنده میمونیم. ولی واقعیتش هر کسی یک سری هدف هایی رو داره برای زندگیش و یکسری علاقه هایی داره من هدف اولم پول نبود و تا اونجایی که بتونم استاپ موشن داستانی میسازم و گه گداری هم تدریس انجام میدم. همینکه زندگیم میچرخه برام کافیه تا بتونم هدفه داشته باشم و گامهای مرحله به مرحله ای که برای خودم تعریف کردم رو برم دنبالش و از اصل ماجرا دور نیفتم. یک دلیل دیگر این میتونه باشه که کار تجاری و کار تبلیغاتی یک جوری جذابه که اگر مزه کار تجاری به زبون هنرمند بشینه دیگه رها کردنش سخت میشه.

شبکه ایستانما: پس شما تو دوران بچگی اون انشایی که می گفتند علم بهتر است یا ثروت قطعاً علم را انتخاب می کردین؟!
آقای موسوی: هنر را انتخاب می‌کردم!

شبکه ایستانما: بریم سمت اینکه اگه آقای موسوی به امید خدا روزی مسئول هنری کشور باشند چه اقداماتی برای استاپ موشن انجام می‌دن یعنی این پارتی‌بازی هست شما استاپ موشن رو دارید و می خواهید یک سری اقداماتی رو انجام بدین که به نفع این حوزه هست. چیکار میکنین که فکر می کنین این حوزه این خلا رو در حال حاضر داراه حس میکنه؟
آقای موسوی: سوالتون سوال سختیه… راستش رو بخواین دوستانمون به هر حال یک بخشی ازشون مسئولیت های هنری دارند و تلاششون رو می کنند که تا جایی که می تونن به هر حال در خدمت هنرمندان باشن. این رو هم بگم که من معمولا از مسئولیت فراری هستم! 

یک‌سری زیرساخت‌هایی رو ما داریم که اگر این زیرساخت‌ها اصلاح نشن خیلی کار جدی ای نمیشه انجام داد . اگر بخوام یک کاری رو  انجام بدم اینه که مدیران بالادستی خودم رو ببرم به یک تور دنیا گردی و استودیوهای بزرگ رو نشونشون بدم. من یک مثال می‌زنم و ان‌شاءالله که این مسائل به درد دوستان بخوره. تحقیقی کردم و استودیوی لایکا در امریکا رو دیدم. یک استودیویی هست که بیشتر از ده پانزده سال از عمرش این هم نمیگذره . مساحت زیربنای این استودیو ۳۰ هزار متر مربع با ۵۰۰ نفر کارمند داره . هر سال هم تقریباً یک دونه فیلم سینمایی می‌سازند.

 ما نهایت کاری که طی این سال‌ها انجام دادیم اینه که در کشور دو، سه هزار متری مجتمع انیمیشن ساختیم گرچه واقعاً داره از اون مساحت استفاده میشه و اتفاق خوبیه اما می خوام بگم که با گامهای کوچیک نمیشه گل خیلی جانانه زد. ما نیاز به یک عزم و تصمیم جدی داریم برای اینکه بتونیم به مقوله هایی که آنها رسیدن راه پیدا بکنیم.

شبکه ایستانما: اگر اجازه بفرمایید بریم سمت سوالات مخاطبینی که به صورت خاص اشکال خودشون رو مطرح کردن و دنبال جواب می گردن. خیلی هم پیگیر اینکه ما این سوالات رو از شما داشته باشیم.  چه منابع مطالعاتی رو خودتون پیشنهاد میکنین که دوستان بتونن برن و تو این ایام کرونا کتابها رو مطالعه کنند؟
آقای موسوی: من خودم یکی از کتاب های که چهار پنج بار از اول تا انتها خوندم به زبان انگلیسی بوده و باعث شده که من بتونم زبانم رو هم تقویت بکنم . کتابی هست به عنوان “stop motion craft skills” . این کتاب ، کتاب جامعی هست که از کتاب جامع عروسک سازی به حساب میاد که درش مباحث مختلفی رو در بر گرفته . حتی از انیمیت هم نام برده شده… یک ترجمه فارسی رو دیدم تو ایران که ترجمه دلچسبی نبوده. اگر دوستان بتونن متن اصلی رو بخونن خیلی کتاب خوبیه.  کتاب های دیگه ای هم هست که به نظرم این کتاب از همه جامع تره.

 یک کتاب دیگه هم هست که دوستان پاپت رو ساختند و الان می خوان سراغ انیمیت کردن برن. آقای ریچارد ویلیام که چند وقت پیش فوت کردند، کتابی دارند به عنوان “animator’s survival kit”  . یک کتاب ترجمه شده داره تحت عنوان راهنمای جامع انیمیشن سازی . این کتاب یکی از کتاب‌های مقدس انیماتور هاست، باید همیشه کنار دستشون باشه و حفظ باشند و بر اساس اون انیمیت بکنن.